معنای اضطراب
«اضطراب يك احساس منتشر، بسيار ناخوشايند، و اغلب مبهم، و دلواپسي اي است كه با يك يا چند احساس جسمي همراه مي‌گردد.»
نکته قابل توجه در تعریف اضطراب اين است كه اضطراب واكنشي است در مقابل عاملي مبهم كه وجود خارجي ندارد، ‌که این مسئله مرز آن با پديده «ترس» را مشخص مي كند؛ چرا كه ترس واكنش نسبت به يك عامل خارجي مشخص است.
نزديك شدن به يك پرتگاه احساسي در راننده ماشين ايجاد مي كند، كه به آن «ترس» مي گوييم، كه اين احساس به جا و سالم است، در حالي كه ممكن است كه راننده ديگري از اين كه به يك پرتگاه برسد و نتواند ماشين را كنترل كند، نگران باشد، كه اين احساس كه ناشي از عاملي است كه وجود خارجي ندارد نامطلوب بوده و در انسان ايجاد «اختلال اضطراب» مي كند.
علايم شايع اضطراب
علایم جسمی
اسهال، سرگیجه، احساس سبکی سر، افزایش تعریق، افزایش فشارخون، تپش قلب، بی قراری، احساس فوریت در رفع ادرار، تکرر ادرار، تاخیر در دفع ادرار، لرزش در اندام ها، افزایش تعداد ضربان قلب و…
ممکن است تابلوی اضطراب هر بیمار خاص خود آن بیمار باشد، حتي در رده هاي سني مختلف نيز فرق داشته باشد،‌ به عنوان مثال علائم شايع در كودكان با بزرگسالان متفاوت است و در کودکان بيش تر به صورت ناخن جویدن، کابوس دیدن، شب ادراری، راه رفتن و حرف زدن در خواب، دندان ساییدن در خواب و بهانه جویی، خود را نشان می دهد.
علائم روانی
نگرانی و تنش روحی تشدید شده و مزمن، ناتوانی بیمار در آسوده ساختن خود، تحریک پذیری غیرقابل توجیه، خستگی پذیری مفرط، انواع سردردهای کلافه کننده (به ویژه سردردهای تنشی)، اشکال در به خواب رفتن و یا کابوس، اشکال در تمرکز، ترس شدید و غیرقابل کنترل، اشتغال وسواسی فکری و یا عملی به موضوعات مختلف، گوش به زنگ بودن و…
انواع اضطراب
اضطراب را به انواع و اقسام مختلفي تقسيم كرده اند:
اختلال اضطراب فراگير(منتشر)
شخصي كه داراي اين نوع نگراني است، پيوسته نگران كار، سلامتي، شرايط مالي، مدرسه يا خانواده خود است؛ اين نوع اختلال يك نگراني مزمن است.
اختلال وحشت زدگي
افراد مبتلا به این اختلال دچار حملات اضطرابی پیش‌بینی نشده ای می‌شوند كه ممكن است ظرف چند ثانیه تا چند ساعت، حتی چند روز نوسان كند.
هراس ها(فوبياها)
هراس ها يا فوبي ها –كه شايع ترين نوع اختلال اضطرابي هستند- در حقيقت ترس هاي غير معمول، غير منطقي، شديد و دائمي از اشياء يا موقعيت هاي خاص مي باشند.
اين نوع اضطراب شامل انواع زير است:
- بيرون هراسي يا آگورافوبيا
افراد مبتلا به این اختلال از وارد شدن به موقعیت های ناآشنا هراس دارند. مثلاً از رفتن به فضای باز، مسافرت و حضور در ازدحام امتناع می‌كنند.
- كلاستروفوبي شامل ترس از حيوانات -به خصوص سگ ها، مارها، حشرات و موش- ترس از ديدن خون و ترس از فضاهاي بسته مي باشد.
- آكروفوبي
در این نوع از اضطراب، شخص از ارتفاع مي ترسد.
کلاستروفوبي و آكروفوبي، به «فوبياي ويژه» نيز معروف است.
اختلال اضطراب اجتماعي
این نوع ترس از اواخر دوران كودكی یا اوائل نوجوانی شروع می شود. افراد مبتلا به این اختلال در مواجهه با دیگران احساس شرمساری می‌كنند و نگران اند كه دست ها و صدایشان نلرزد و صورتشان سرخ نشود. معمولاً از صحبت كردن و غذا خوردن در حضور جمع، ابراز وجود كردن، انتقاد كردن، اظهارنظر كردن و اشتباه كردن می‌ترسند.
اختلال فكري-عملي(اختلال وسواس)
اين اختلال عبارت است از افكار یا اعمال غیر ارادی، تكراری و غیرمنطقی كه فرد برخلاف میل خود آن را تكرار می‌كند. این اختلال می تواند به‌ صورت وسواس فكری، وسواس عملی یا وسواس فكری و عملی توأم باشد.
اختلال استرس پس ضربه ای
این اختلال قبلاً «سندرم موج انفجار» نامیده می‌شد. معمولاً با یك استرس شدید هیجانی كه شدت آن می تواند برای هركس آسیب‌رسان باشد همراه است از قبیل جنگ، بلایا سوانح طبیعی مثل زلزله، مورد حمله یا تجاوز به عنف واقع شدن و تصادفات شدید.
خودبيمارانگاري
خودبيمارانگاري‌ عبارت‌ است‌ از اختلالي‌ كه‌ در آن‌ فرد قويا اعتقاد دارد كه‌ مبتلا به‌ يك‌ بيماري‌ جدي‌ يا مرگبار است‌، علي‌رغم‌ اين‌ كه‌ معاينات‌ و بررسی هاي‌ پزشكي‌ كامل‌ و همه‌ جانبه‌ هيچ‌ مشكلي‌ را نشان‌ نداده اند.
اختلال ديسمورفيك بدن
شخص هميشه نگران است كه اشكالي در وضع ظاهر او وجود دارد، و اين در حالي است كه كس ديگري متوجه اين عيب و نقص نيست.
علل اضطراب
اضطراب می‌تواند ناشى از یک وضعیت روحی ـ اجتماعى، فیزیکى، زیست‌شناختى، اختلالات طبى، اثرات جانبى داروها، خلإ معنوی و گناه و… باشد.
فاکتورهاى روانى ـ اجتماعى
ـ ناتوانى فرد در مقابله با فشارهاى محیطى مانند کار، ازدواج و مبادلات بازرگانى
ـ احساس جدایى یا طرد شدن
ـ احساس فقدان یا از دست دادن حمایتهاى عاطفى مثل مرگ همسر
ـ تغییرات ناگهانى محیطى یا حوادث غیرمنتظره و خطرناک از قبیل:
حوادث طبیعى مثل زلزله، استرس ناشى از یک بیمارى طبى، استرس ناشى از داروها و…
ـ یادگیرى در منزل و محیط مثل یادگیرى اضطراب ها و ترس هاى والدین
ـ افکار و عقاید غیرمنطقى، غلط و اغراق‌آمیز در مورد خطرات موجود در موقعیت ها مثل اضطراب امتحان که همراه با افکار و عقاید غلوآمیز می‌باشد.
عوامل جسمانى و زیست‌شناختى
-ژنتیک
اضطراب اغلب از زمان کودکى و طفولیت شروع می‌شود. بنابراین تشخیص علائم زود هنگام این اختلالات از اهمیت خاص کلینیکى برخوردار است.
.ـ فعل و انفعالات شیمیایی مغز
علل طبى و اثرات داروها
انواع و اقسام بیماری هاى طبى می‌توانند علائمى